Ile danych historycznych naprawdę potrzeba, aby przetestować strategię forex?

Wstęp: Nie ma jednej magicznej liczby

No więc, siadamy do komputera, pełni nadziei, że oto właśnie stworzyliśmy najlepszy system forex na świecie. W głowie wirują już wizje zysków, a jedyne, co stoi między nami a finansową wolnością, to ta jedna, pozornie prosta czynność: walidacja systemu forex przy użyciu danych historycznych. I tu właśnie pojawia się fundamentalne, a jednocześnie mistycznie brzmiące pytanie: ile tak właściwie tych danych potrzebujemy? Cóż, gdybym miał na nie odpowiedzieć jednym zdaniem, brzmiałoby ono: "to zależy". Wiem, wiem, to jedna z tych odpowiedzi, które potrafią zirytować nawet świętego, ale w tym przypadku jest to po prostu szczera prawda. Ilość potrzebnych danych nie jest bowiem jakimś sztywnym, odgórnie narzuconym numerem, który można wygooglować. To nie jest przepis na sernik babci. To dynamiczna zmienna, która tańczy w rytm wielu różnych czynników, takich jak horyzont czasowy Twojej strategii czy panujące aktualnie (i historycznie!) warunki rynkowe. Prawdziwa walidacja systemu forex to proces, który wymaga zrozumienia tej zależności, a nie ślepego rzucania się na gigabajty notowań z przeszłości.

Kiedy już zrozumiemy, że nie ma jednej magicznej liczby, przychodzi czas na kolejną ważną lekcję, która często brzmi jak herezja dla początkujących traderów: więcej danych nie zawsze oznacza lepiej. Tak, dokładnie tak. Przekonanie, że im dalej wstecz sięgniemy, tym nasza walidacja systemu forex będzie bardziej "prawdziwa" i wiarygodna, jest niestety dość mylące. Wyobraź sobie, że testujesz strategię opartą na dynamice nowoczesnych rynków, a do jej weryfikacji używasz danych z lat 70., kiedy notowania były przesyłane dalekopisem, a płynność była zupełnie inna. To tak, jakbyś chciał testować nowoczesny samochód Formuły 1 na drewnianym torze zjazdowym z XIX wieku – wyniki będą kompletnie nieadekwatne i niczego wartościowego się z nich nie dowiesz. Rynek ewoluuje, zmieniają się regulatory, technologie wykonania zleceń, macroekonomiczne uwarunkowania i psychologia tłumu. Dane sprzed zbyt wielu lat mogą wprowadzić ogromny szum i zafałszować obraz, ponieważ odzwierciedlają one "inny świat", który już nie istnieje. Skuteczna walidacja systemu forex polega na znalezieniu słodkiego punktu – okresu, który jest na tyle długi, by zawierał różne stany rynkowe (trendy hossy, bessy, ruchy boczne), ale na tyle współczesny, by remain relevant do obecnej charakterystyki rynku. Ślepe dodawanie kolejnych lat danych historycznych może prowadzić do tzw. overfittingu lub po prostu do wyciągnięcia błędnych wniosków, co jest absolutnym przeciwieństwem tego, czego chcemy osiągnąć, czyli rzetelnej walidacji systemu forex.

Skoro już wiemy, że nie ma jednej odpowiedzi i że więcej nie znaczy lepiej, to pora zastanowić się, co tak naprawdę dyktuje, jakiego historycznego zakresu powinniśmy użyć. Kluczowych czynników jest kilka, a ich wzajemne powiązania są właśnie tym, co decyduje o sukcesie lub porażce procesu, jakim jest walidacja systemu forex. Po pierwsze i najważniejsze: horyzont czasowy strategii. To jest absolutny game-changer. Skalper, który zawiera dziesiątki transakcji dziennie na interwale pięciominutowym, ma fundamentalnie inne wymagania niż inwestor pozycyjny, który trzyma pozycje przez tygodnie lub miesiące, patrząc na wykresy dzienne lub tygodniowe. To tak fundamentalna różnica, że poświęcimy jej cały następny akapit, bo naprawdę warto to zrozumieć. Po drugie, warunki rynkowe. Prawdziwie solidna walidacja systemu forex wymaga, aby nasze dane historyczne zawierały pełen przekrój rynkowych "nastrojów". Nasz backtest powinien przejść przez okresy wyraźnej hossy, gdzie wszystko rośnie, dotkliwej bessy, gdzie wszystko spada, a także – a może przede wszystkim – okresy konsolidacji i bocznego korytarza, które tak często niszczą systemy nieprzygotowane na brak trendu. Jeśli przetestujesz system trendowy tylko na danych z silnym trendem, to tak, jakbyś testował parasol tylko w słoneczny dzień – gdy przyjdzie burza, będziesz mokry. Inne czynniki to na przykład instrument(para walutowa ma swoją specyfikę), płynność (która mogła być historycznie inna) oraz zmienność. Pamiętaj, celem walidacja systemu forex nie jest udowodnienie, że system był doskonały w przeszłości, ale sprawdzenie, jak radziłby sobie w różnych, zmiennych warunkach, które – jak zakładamy – mogą powtórzyć się w przyszłości.

Podsumowując ten pierwszy, nieco filozoficzny wstęp do tematu, kluczową ideą jest porzucenie myślenia życzeniowego i szukania prostej odpowiedzi. Zamiast tego, powinniśmy podejść do walidacja systemu forex jak prawdziwi badacze rynku. Musimy zadać sobie serię precyzyjnych pytań: Na jakim timeframeie handluję? Jakiego rodzaju warunki rynkowe są dla mojej strategii pożywieniem, a jakie trucizną? Ile sygnałów potrzebuję, aby uznać test za statystycznie wiarygodny? Dopiero kiedy uczciwie na nie odpowiemy, możemy świadomie dobrać zakres danych historycznych, które posłużą nam do testów. To podejście jest o niebo lepsze niż bezrefleksyjne ładowanie wszystkich dostępnych danych do programu backtestowego i modlenie się o pozytywny wynik. Pamiętaj, chodzi o jakość i reprezentatywność danych, a nie tylko o ich su

Horyzont czasowy twojej strategii ma ogromne znaczenie

No dobrze, skoro już wiemy, że nie ma jednej magicznej liczby, która odpowiada na pytanie "ile danych historycznych jest potrzebnych", i że zależy to od całej masy czynników, czas zejść na nieco bardziej konkretny grunt. Wyobraźmy sobie teraz dwóch zupełnie różnych inwestorów: pierwszy to skalper, który handluje na pięciominutowych wykresach ( M5 ) i jego ulubione zajęcie to ściganie się z algorytmami o ułamek grosza, a drugi to inwestor pozycyjny, który spokojnie analizuje dzienne świece ( D1 ) i trzyma pozycje przez tygodnie, a nawet miesiące. Czy obaj potrzebują tej samej ilości danych do rzetelnej walidacja systemu forex? Absolutnie nie! To tak, jakby zapytać, czy do sprawdzenia, czy rower jest sprawny, potrzebujemy przejechać nim tyle samo kilometrów co ciężarówką, zanim uznamy ją za gotową do dalekiej drogi. Horyzont czasowy Twojej strategii to jest ten kluczowy filtr, przez który musisz przesiać swoją historyczną bazę, i to on w dużej mierze zadecyduje, czy będziesz przeglądać dane z ostatnich trzech miesięcy, czy może z ostatniej dekady.

Zastanówmy się przez chwilę, dlaczego tak jest. Strategie krótkoterminowe, jak te dla skalperów, są niezwykle wrażliwe na drobne, niemal kosmetyczne fluktuacje ceny i na tzw. "szum rynkowy". Żeby weryfikacja miała jakikolwiek sens statystyczny, musisz zebrać naprawdę pokaźną liczbę tych wszystkich małych, pięciominutowych sygnałów. Pojedyncza transakcja skalpera może trwać minutki, a on sam może ich wykonąć dziesiątki w ciągu jednego dnia. Aby przetestować taki system i mieć pewność, że nie był to tylko szczęśliwy traf, musisz zobaczyć, jak zachowuje się on w setkach, a najlepiej tysiącach takich sytuacji. Tysiąc transakcji na M5? To wcale nie tak dużo czasu! Teraz kontrast: inwestycje długoterminowe. Inwestor pozycyjny opierający się na wykresie dziennym ( D1 ) może wykonać zaledwie kilka, góra kilkanaście transakcji w ciągu całego roku. Jego strategia nie reaguje na każdy kichnięcie rynku; ona szuka dużych, wyraźnych ruchów, trendów, które kształtują się tygodniami. Dla niego kluczowe jest nie to, by przeanalizować jak najwięcej pojedynczych świec, ale by objąć swoim testem przynajmniej kilka pełnych cykli rynkowych – hossji, bessji i okresów konsolidacji. Jego walidacja systemu forex skupia się więc na jakości danych i ich reprezentatywności dla różnych warunków, a nie na ich czystej, surowej ilości. Wniosek? Im krótszy interwał czasowy, na którym handlujesz, tym więcej danych historycznych (czytaj: więcej pojedynczych świec) będziesz potrzebować, aby uzyskać wiarygodny obraz.

Weźmy teraz bardzo praktyczny przykład, który chyba najlepiej to zobrazuje. Załóżmy, że testujesz prostą strategię opartą na przecięciu dwóch średnich kroczących. Jeśli testujesz ją na interwale M5, to w ciągu jednego tylko dnia handlowego (24 godziny) otrzymasz (24h * 60min) / 5min = 288 świec. W ciągu miesiąca (około 21 dni handlowych) to już ponad 6000 świec! Aby przetestować taki system na sensownej próbie, powiedzmy 1000 sygnałów, potrzebujesz zaledwie kilku tygodni danych. Ale teraz spójrzmy na to inaczej. Tysiąc sygnałów na interwale dziennym D1 to... no właśnie, to ponad TRZY LATA danych historycznych, bo w roku mamy około 252 dni handlowych. Widzisz tę kolosalną różnicę? Dla skalpera miesięczne dane to ogromna, wręcz wystarczająca baza do początkowej walidacja systemu forex. Dla inwestora długoterminowego miesięczne dane to ledwie garstka świec, która nie powie mu absolutnie nic użytecznego o trwałości jego metody. To tak, jakbyś chciał przewidzieć, jaka będzie pogoda za miesiąc, patrząc tylko przez okno przez ostatnią godzinę.

Pojawia się więc logiczne pytanie: jak to wszystko obliczyć? Jak określić ten minimalny, sensowny okres testowy? Oczywiście nie ma jednego sztywnego wzoru, który pasuje do wszystkich, ale można przyjąć kilka praktycznych zasad. Przede wszystkim, zamiast myśleć w kategoriach absolutnej liczby świec (choć to też jest ważne!), pomyśl w kategoriach liczby zawartych w danych transakcji, które system byłby teoretycznie w stanie wygenerować. Twoim celem jest zebranie na tyle dużej próbki transakcji, aby wyniki testów miały znaczenie statystyczne i były odporne na pojedyncze, losowe zdarzenia rynkowe. Dla strategii krótkoterminowych może to być 1000+ transakcji, dla średnioterminowych 300-500, a dla długoterminowych często wystarczy 100-200, pod warunkiem że te transakcje rozłożone są na różne reżimy rynkowe. Następnie, na podstawie średniej liczby sygnałów generowanych przez Twój system w danym okresie (np. tygodniu lub miesiącu), możesz ekstrapolować, jakiego zakresu historycznego potrzebujesz. Pamiętaj, prawdziwa walidacja systemu forex to nie wyścig po jak najdłuższy możliwy zakres danych, ale strategiczny wybór takiego przedziału, który jest reprezentatywny dla Twojego stylu handlu i zawiera różne "pogody" rynkowe.

Podsumowując ten dość obszerny, ale mam nadzieję niezwykle praktyczny wywód, musisz zapamiętać jedną prostą zależność: im dłuższy jest twój horyzont czasowy i interwał, na którym handlujesz, tym teoretycznie mniej danych historycznych potrzebujesz pod względem czystej liczby świec, ale za to ten historyczny zakres musi sięgać znacznie, znacznie dalej w przeszłość, aby objąć te wszystkie wieloletnie cykle. Dla skalpera kluczowa jest ogromna liczba obserwacji, dla inwestora pozycyjnego – głębia historycznego kontekstu. Nie ma więc dobrej lub złej odpowiedzi; jest tylko odpowiedź dopasowana do Twojego portfela, Twojej psychiki i Twojego stylu gry. Prawidłowo przeprowadzona walidacja systemu forex zawsze bierze to pod uwagę, a świadomość tej różnicy to ogromny krok naprzód w twojej traderskiej edukacji. A skoro już wiemy, ile mniej więcej danych nam potrzeba, to czas zadać sobie następne, być może jeszcze ważniejsze pytanie: a czy jakiekolwiek dane są dobre, czy może muszą to być konkretne rodzaje rynkowej pogody? Ale to już temat na nasz kolejny segment.

Różne reżimy rynkowe: Dlaczego musisz widzieć pełny cykl

No dobrze, skoro już wiemy, że skalper goniący każdy tik na M5 potrzebuje danych historycznych niczym nieprzebranej pustyni piasku, a inwestor pozycyjny na D1 zadowoli się kilkoma latami jak oazą, to czas na kolejny, kluczowy krok. Prawdziwa, rzetelna walidacja systemu forex to nie jest bowiem proste przejechanie się wstecz jednym, wybranym kawałkiem historii. Wyobraź to sobie tak: testujesz swój nowy, błyskotliwy system handlowy na danych z ostatnich trzech miesięcy, które były jedną, piękną, dynamiczną hossą. Wyniki są oszałamiające, zysk poszybował w kosmos, a ty już planujesz rezygnację z pracy i zakup jachtu. Niestety, tydzień po wdrożeniu strategii na live, rynek jak to rynek, zmienia kapelusz i z impetem wchodzi w fazę długotrwałej, męczącej konsolidacji. Twoja strategia, która świetnie radziła sobie w trendzie, nagle zaczyna generować pasmo strat, a ty zastanawiasz się, czy na tym jachcie nie popłyniesz raczej jako kelner. Dlaczego? Ponieważ kompletnie pominąłeś w swojej analizie różne reżimy rynkowe. Prawdziwa walidacja systemu forex wymaga przetestowania go na różnych typach rynku: trendującym, bocznych (konsolidacja) i tym o wysokiej zmienności. To tak jakby testować samochód wyścigowy tylko na idealnie suchej, prostej autostradzie. Fajnie, pokaże maksymalne osiągi, ale nic nie powie o tym, jak zachowa się na mokrej, krętej górskiej serpentynie lub w korku miejskim. A na rynku forex warunki się zmieniają constantnie.

Zacznijmy więc od definicji tych różnych "pogód" na rynku, czyli reżimów rynkowych. Po pierwsze, mamy rynek trendujący. To ukochane dziecko większości traderów. Rynek either idzie wyraźnie w górę (trend wzrostowy), formując kolejne szczyty i dołki wyżej, albo wyraźnie w dół (trend spadkowy), tworząc kolejne szczyty i dołki niżej. To są te piękne momenty, kiedy nasza strategia trendowa może złapać duży ruch i przynieść soczysty zysk. Po drugie, jest konsolidacja, zwana też rynkiem bocznym (sideways). To okres, gdy cena porusza się w jakimś bardziej lub mniej regularnym zakresie (range), bez wyraźnego kierunku. Górna i dolna granica tego korytarza działają jak magnes – cena do nich podchodzi, odbija się i znów wraca. Dla strategii podążających za trendem jest to istna udręka i maszyna do tracenia pieniędzy poprzez ciągłe fałszywe sygnały wejścia. Wreszcie, trzeci reżim to rynek o wysokiej zmienności. Nie jest to zawsze osobny stan, często towarzyszy on zarówno trendom (zwłaszcza ich początkom lub końcom), jak i boczniakom (np. przy próbie wybicia). Charakteryzuje się gwałtownymi, nieprzewidywalnymi ruchami cenowymi na dużą skalę, często napędzanymi ważnymi wiadomościami ekonomicznymi lub geopolitycznymi. Dla niektórych strategii (np. opartych na breakoucie) to raj, dla innych (np. opartych na wyłapywaniu małych, regularnych ruchów) – koszmar.

Teraz już wiesz, dlaczego twoja super strategia mogła zawieść. Była po prostu "wypasionym SUV-em" zaprojektowanym do off-roadu, który wrzuciłeś na tor wyścigowy Formuły 1. Albo odwrotnie. Walidacja systemu forex, która pomija którykolwiek z tych reżimów, jest po prostu niekompletna i bardzo, ale to bardzo zwodnicza. Strategia oparta na następowaniu za trendem, wykorzystująca np. crossover Moving Average, będzie śpiewać i tańczyć na historycznych danych z silnego trendu z 2014 roku dla pary EUR/USD czy z hossy na Nasdaq w 2020. Będzie generować jedno zwycięstwo za drugim. Jednakże, gdy tylko rynek wejdzie w fazę konsolidacji – a robi to statystycznie nawet przez 60-70% czasu – ta sama strategia zacznie "ciężyć". Będzie dawać sygnał kupna przy górnej granicy kanału, zaraz przed odbiciem w dół, i sygnał sprzedaży przy dolnej granicy, tuż przed odbiciem w górę. To prosta droga do tzw. "death by a thousand cuts", czyli powolnej erozji kapitału serią małych strat. Prawdziwa, uczciwa walidacja systemu forex musi więc obejmować okresy, w których rynek zachowywał się na wszystkie te sposoby. Tylko wtedy możesz realnie ocenić, czy system jest uniwersalny i odporny, czy może jest tylko "jednoobawowy" i jego użycie należy ograniczyć tylko do specyficznych warunków (co też jest cenną informacją!).

No dobrze, ale jak to wszystko przełożyć na konkretną ilość danych historycznych? To kluczowe pytanie. Nie chodzi przecież o to, by ślepo brać "ostatnie 10 lat". Musisz oszacować, ile danych potrzeba, aby objąć przynajmniej kilka pełnych cykli rynkowych, czyli okresów, w których rynek przeszedł przez fazę trendu, konsolidacji i wysokiej zmienności. Rynek forex, jak cała gospodarka, ma swoje cykle. Nie są one może tak regularne jak pory roku, ale pewna powtarzalność występuje. Aby to zrobić, musisz trochę pomyśleć jak historyk i statystyk jednocześnie. Weźmy dla przykładu główną parę walutową, EUR/USD. Spójrzmy na jej dłuższą historię. W ostatnich dwóch dekadach widzieliśmy różne epoki: silny trend wzrostowy euro w latach 2000-2008, potem ogromną zmienność podczas kryzysu finansowego w 2008-2009, wieloletnią konsolidację z pewnymi trendami w środku w latach 2010-2014, potem kolejny silny trend spadkowy euro w latach 2014-2015, followed by lata boczniaka i zmienności (2016-2020), i wreszcie kolejne wyraźne trendy i wahania związane z pandemią i wojną (2020-2023). Prawdziwie solidna walidacja systemu forex dla strategii dziennej (D1) powinna więc objąć minimum jeden taki pełny, duży cykl. Często mówi się, że absolutne minimum to 5-7 lat danych dla timeframe'u D1. Dlaczego? Ponieważ w takim okresie jest bardzo duża szansa, że trafisz na przynajmniej jeden długi trend wzrostowy, jeden długi trend spadkowy i kilka okresów konsolidacji trwających po kilka-kilkanaście miesięcy. Dla timeframe'u H4 czy H1 będziesz potrzebować odpowiednio więcej danych, np. 8-12 lat, ponieważ na niższych interwałach te cykle i zmiany reżimów widać w większej rozdzielczości, a co za tym idzie, jest ich po prostu więcej do przeanalizowania. Im dłuższy okres testowy, tym większe prawdopodobieństwo, że Twój system został wystawiony na próbę przez różne "pogody" rynkowe i że jego wyniki są statystycznie istotne. To jest sedno profesjonalnego podejścia. Nie chodzi o to, by znaleźć magiczny okres, w którym system działał, ale by znaleźć okres, w którym działał (lub nie) pomimo zmieniających się warunków. To właśnie jest walidacja systemu forex z prawdziwego zdarzenia.

Oto przykładowa tabela, która pomaga zobrazować, jakie okresy historyczne dla głównych par walutowych niosły ze sobą różne reżimy rynkowe. Pamiętaj, że to przybliżenia – rynek nie czyta podręczników i zawsze może nas zaskoczyć.

Podsumowując, pytanie "ile danych historycznych potrzeba" do weryfikacji strategii, nabiera teraz nowego wymiaru. To już nie jest tylko kwestia liczby świec czy lat. To kwestia jakości i różnorodności tych danych. Musisz zebrać taki zakres historyczny, który będzie swoistym "kompendium wiedzy o rynku" – zawierającym dobre i złe czasy dla Twojego systemu. Tylko taka wszechstronna walidacja systemu forex da Ci pewność (a przynajmniej jej duże prawdopodobieństwo!), że system nie jest tylko historycznym artefaktem, ale narzędziem, które ma szansę przetrwać nieuniknione zmiany nastrojów na rynku. Pamiętaj, rynek jest cykliczny. To, co było, prędzej czy później wróci, choć może w nieco innej formie. Twoim zadaniem jest być na to przygotowanym, a kluczem do tego jest odpowiednio głęboka i różnorodna analiza historyczna. W następnym rozdziale zajmiemy się jeszcze jednym, bardzo konkretnym aspektem ilości danych – ale już nie w kontekście czasu, a liczby transakcji. Bo to często jest nawet ważniejsze!

Minimalna liczba transakcji: Klucz do statystycznej wiarygodności

No dobrze, skoro już wiemy, że do porządnej walidacji systemu forex potrzebujemy danych z różnych rynkowych reżimów, czas na kolejny, kluczowy krok. Bo teraz musimy zmierzyć się z jednym z największych nieporozumień wśród traderów. Wszyscy zadają to samo pytanie: "Ile danych historycznych mi potrzeba?". A ja ci powiem, że to trochę jak pytanie "Ile mąki potrzebuję na ciasto?". Odpowiedź brzmi: TO ZALEŻY! Zależy od przepisu, od wielkości blachy, od tego, czy chcesz upiec babkę, a może cienkie naleśniki. W tradingu chodzi nie o samą ilość danych mierzoną w latach, a o to, co te dane dla nas robią, czyli o liczbę sygnałów i transakcji, które jesteśmy w stanie z nich wycisnąć. To jest sedno sprawy. Prawdziwa i rzetelna walidacja systemu forex opiera się na statystyce, a statystyka kocha duże liczby. Im więcej powtórzeń danego zdarzenia (czyli transakcji) zaobserwujesz, tym bardziej możesz ufać wynikom.

Żeby to zobrazować, posłużę się prostym przykładem. Wyobraź sobie, że testujesz strategię i po przeanalizowaniu roku danych masz tylko 10 transakcji. Jedna wielka wygrana trade'owa może całkowicie przekłamać obraz, sprawiając, że strategia wygląda na genialną, podczas gdy w rzeczywistości po prostu mieliśsz gigantycznego farta. To tak, jakbyś rzucił monetą 10 razy, wypadło 7 orłów i stwierdził, że moneta jest tendencyjna. Absurd! Dopiero gdy rzucisz nią 100, 200 czy 1000 razy, wyniki zaczną się stabilizować i zbliżać do prawdziwego prawdopodobieństwa 50/50. W backtestach chodzi dokładnie o to samo. Zasada dużej liczby mówi, że im większa próbka, tym bardziej średnia z próby będzie odzwierciedlać prawdziwą wartość oczekiwaną Twojej strategii (czyli jej średni zysk na trade). Dlatego dla minimalnej wiarygodności statystycznej zaleca się zebranie przynajmniej 30-50 transakcji. To absolutne minimum, które daje ci jakiekolwiek pojęcie o tym, z czym masz do czynienia. Ale prawdziwy spokój ducha i pewność co do wyniku walidacji systemu forex przychodzi dopiero wtedy, gdy masz ponad 100 transakcji, a najlepiej znacznie, znacznie więcej. Taka liczba pozwala już na wyłapanie pewnych prawidłowości i daje większą odporność na pojedyncze, ekstremalne wyniki.

Teraz przełożymy tę teorię na praktykę i policzymy, ile tak naprawdę danych potrzebujesz, aby uzyskać te magiczne 100 sygnałów. To nie jest skomplikowane, ale wymaga odrobiny zastanowienia. Wszystko kręci się wokół częstotliwości działania Twojej strategii. Weźmy trzy popularne style tradingu:

1. Skalping (bardzo częste transakcje): Strategia może generować kilka, a nawet kilkanaście sygnałów dziennie. Zakładając 10 sygnałów tygodniowo, 100 transakcji zbierzesz w zaledwie 10 tygodni. Tutaj nawet kilka miesięcy danych może wystarczyć do solidnej analizy.
2. Swing trading (transakcje trwające kilka dni): Tutaj strategia może dawać 2-3 sygnały w tygodniu. Aby zebrać 100 transakcji, będziesz potrzebował około 40-50 tygodni danych, czyli mniej więcej roku. To bardzo typowy przedział.
3. Trading pozycyjny (transakcje tygodniowe/miesięczne): Jeśli Twoja strategia generuje 1-2 sygnały miesięcznie, sytuacja robi się poważna. Na zebranie 100 transakcji możesz potrzebować 4, 5, a nawet 8 lat danych! To pokazuje, jak bardzo wymagająca jest walidacja systemu forex dla długoterminowych inwestorów.

No i teraz najważniejsze: co się stanie, jeśli zignorujesz te rady i podejmiesz decyzję inwestycyjną na podstawie zbyt małej próbki transakcji? Konsekwencje mogą być naprawdę bolesne dla twojego portfela i zdrowia psychicznego. Przede wszystkim, Twoje wyniki backtestu będą kompletnie niereprezentatywne. Możesz łatwo wpaść w pułapkę losowości, gdzie kilka szczęśliwych transakcji ukryje fatalną nieefektywność systemu. Podejmiesz decyzję o zainwestowaniu realnych pieniędzy w strategię, która jest po prostu statystycznym fartem. Gdy tylko warunki rynkowe się zmienią lub po prostu pechowy ciąg strat nadejdzie (a na pewno nadejdzie), cały "zysk" wyparuje w mgnieniu oka, a Ty zostaniesz z poważnymi stratami i pytaniami, co poszło nie tak. Prawdziwa walidacja systemu forex ma na celu właśnie minimalizację tego ryzyka. Decydowanie na podstawie małej liczby transakcji to jak granie w rosyjską ruletkę – możesz mieć szczęście raz, dwa, ale prędzej czy później trafisz na pusty nabój. To jest najprostsza droga do wypalenia i utraty kapitału. Dlatego cierpliwość w gromadzeniu wystarczającej liczby sygnałów testowych nie jest jakimś opcjonalnym dodatkiem, ale absolutną koniecznością dla każdego, kto poważnie myśli o tradingu.

Poniższa tabela przedstawia szacunkowe obliczenia, ile danych historycznych (w przybliżonych latach) potrzeba, aby osiągnąć cel 100 transakcji dla różnych stylów tradingu, zakładając różną częstotliwość występowania sygnałów. Pamiętaj, że są to szacunki, a rzeczywiste zapotrzebowanie na dane może się różnić w zależności od konkretnych parametrów strategii i instrumentu.

Podsumowując ten dość długi, ale mam nadzieję bardzo praktyczny wywód, chcę żebyś zapamiętał jedną rzecz: w kontekście walidacji systemu forex liczba transakcji jest Twoim najważniejszym sojusznikiem. To ona oddziela traderów, którzy polegają na przemyślanych, statystycznie potwierdzonych systemach, od tych, którzy grają na wyczucie i nadziei. Nie daj się zwieść pytaniu "ile lat danych?", tylko zacznij pytać "ile transakcji jestem w stanie z tych danych wygenerować?". To fundamentalna zmiana perspektywy, która oddziela amatorów od profesjonalistów. Pamiętaj, naszym celem nie jest udowodnienie, że strategia jest dobra na przeszłości. Naszym celem jest zebranie na tyle dużej próbki transakcji, aby z dużą dozą prawdopodobieństwa stwierdzić, że ma szansę sprawdzić się w przyszłości. To subtle, ale gigantyczna różnica. A co jeśli masz za mało danych? Cóż, to temat na kolejną rozmowę, ale już teraz mogę ci powiedzieć, że lepszą opcją jest poszukanie bardziej aktywnej strategii lub instrumentu niż ryzykowanie kapitału na podstawie niepewnych danych.

Pułapki przetestowania zbyt dużej ilości danych

W poprzednim rozdziale gadaliśmy o tym, że liczba transakcji to król, a ilość danych to tylko poddany, który ma dostarczyć odpowiednią liczbę sygnałów. Ale jak to w życiu bywa, nawet z dobrymi rzeczami można przesadzić. I tu dochodzimy do drugiej strony medalu: testowanie na zbyt długim okresie historycznym może być równie niebezpieczne, jak testowanie na zbyt krótkim. Brzmi jak paradoks? Wcale nie! To właśnie pułapka, w którą wpada wielu początkujących (i nie tylko) traderów, którzy sądzą, że im więcej danych, tym lepsza walidacja systemu forex. Niestety, prawda jest taka, że można mieć za dużo dobrego, a w tym przypadku – za dużo starych informacji, które zamiast pomóc, tylko zaszkodzą. Wyobraź sobie, że ćwiczysz jazdę na rowerze, ale zamiast na zwykłym rowerze, robisz to na zabytkowym welocypedzie z 1890 roku. Owszem, to wciąż rower, ale zasady działania i mechanika są kompletnie inne niż we współczesnym sprzęcie. To samo dzieje się, gdy Twoja strategia jest testowana na danych sprzed 20 lat – rynek ewoluował, a Ty możesz niechcący stworzyć system idealnie dopasowany do warunków, które już nie istnieją. To właśnie jest overfitting, czyli przekłamanie wyników przez zbytnie dopasowanie modelu do historycznych danych, które nie mają przełożenia na przyszłość. Overfitting to jak dopasowywanie klucza do zamka, który już został wymieniony – możesz się bardzo postarać, ale drzwi i tak się nie otworzą. W kontekście walidacja systemu forex, overfitting jest podstępnym wrogiem, ponieważ strategia może wyglądać rewelacyjnie na papierze (błyskotliwe zyski, niskie drawdowny), ale w realnym handlu zawiedzie, bo była optymalizowana pod specyficzne, już nieaktualne uwarunkowania rynkowe.

Dlaczego stare dane przestają być aktualne? Powodów jest mnóstwo, i nie chodzi tylko o to, że ceny się zmieniają. Przede wszystkim, mechanika rynku ewoluuje na skutek technologii, regulacji i zmian w zachowaniu inwestorów. Pomyśl o tym, jak handlowano 20 lat temu: wolniejsze łącza internetowe, mniejsza dostępność danych, dominacja ręcznych zleceń, a algorytmy były domeną wielkich instytucji. Dziś handel wysokiej częstotliwości (HFT), boty oparte na sztucznej inteligencji i globalna elektryzacja rynku sprawiają, że ruchy cenowe są szybsze i inaczej stymulowane. Weźmy przykład: strategia oparta na arbitrażu między giełdami. Kiedyś różnice w cenach mogły utrzymywać się przez minuty, a nawet godziny, dając czas na reakcję. Dziś, dzięki superszybkiemu internetowi i automatyzacji, arbitraż jest likwidowany w ułamkach sekundy – strategia, która działała świetnie w 2005 roku, w 2024 może generować tylko straty. Kolejny czynnik to zmiany regulacyjne. Po kryzysie finansowym z 2008 roku wprowadzono masę nowych przepisów (jak MiFID II w Europie), które wpłynęły na płynność, throughy spreadów i dostępność instrumentów. Testowanie strategii na danych sprzed tych zmian to jak planowanie podróży samochodem po starych mapach, na których nie uwzględniono nowych autostrad ani zakazów wjazdu – możesz utknąć w ślepym zaułku. Dodatkowo, rynek forex jest żywym organizmem, który reaguje na geopolitykę, trendy gospodarcze i psychologię tłumu. Pandemia COVID-19 to doskonały przykład: w 2020 roku rynek zachował się w sposób bezprecedensowy, łamiąc wiele historycznych schematów. Jeśli Twoja walidacja systemu forex opiera się głównie na danych z lat 2010-2019, możesz nie być przygotowany na ekstremalną zmienność i nagłe załamania likwidowalności, które stały się nową rzeczywistością. Innymi słowy, stare dane mogą nie odzwierciedlać obecnych "reguł gry", a strategia optymalizowana pod nie będzie jak ryba out of water – nie przetrwa w nowym środowisku.

No dobrze, to jak znaleźć złoty środek? To trochę jak gotowanie idealnego risotto – potrzebujesz wystarczająco dużo składników, ale nie za dużo, bo danie stanie się kleiste. Kluczem jest balans między ilością a jakością danych. Nie chodzi o to, aby ślepo gromadzić gigabajty historycznych notowań, ale o to, aby wybrać okres, który reprezentuje różne reżimy rynkowe: trendy wzrostowe, spadkowe, boczne, okresy wysokiej i niskiej zmienności, oraz wydarzenia szokowe (jak kryzysy lub nagłe zmiany stóp procentowych). Dla większości strategii forex, okres 2-4 lat to rozsądny punkt wyjścia, pod warunkiem że zawiera taką różnorodność. Na przykład, jeśli testujesz strategię na parach walutowych jak EUR/USD, warto uwzględnić dane od 2020 roku do dziś – masz wtedy pandemię (wysoka zmienność), ożywienie po pandemii (trend wzrostowy), oraz okresy boczne z podwyżkami stóp przez banki centralne. To daje Ci szerszy kontekst niż dane tylko z jednego typu rynku. Pamiętaj, że walidacja systemu forex to nie wyścig zbrojeń w gromadzeniu danych; to proces curatorski, gdzie selekcjonujesz to, co naprawdę istotne. Dodatkowo, warto używać techniki out-of-sample testing, czyli podział danych na część treningową (np. 70% do optymalizacji strategii) i testową (30% do ostatecznej weryfikacji). To pomaga wykryć overfitting – jeśli strategia działa świetnie na danych treningowych, ale słabo na testowych, to znak, że jest przeuczona. Innym sprytnym trikiem jest rolling walk-forward analysis, gdzie przesuwasz okno testowe w czasie, symulując realne warunki handlu. W ten sposób unikasz pułapki statycznej przeszłości i zapewniasz, że Twoja strategia jest elastyczna wobec zmian rynkowych. Ostatecznie, chodzi o to, aby dane historyczne służyły jako realistyczne laboratorium, a nie jako kryjówka, w której strategia czuje się bezpiecznie tylko dlatego, że zna wszystkie odpowiedzi z przeszłości. Prawdziwa walidacja systemu forex wymaga mądrego wyboru, a nie tylko ilościowego pędu.

Oto kilka przykładów, jak różne okresy danych mogą wpłynąć na ryzyko overfittingu w walidacja systemu forex:

Podsumowując, pamiętaj że walidacja systemu forex to sztuka znalezienia równowagi między głodem danych a zdrowym rozsądkiem. Nie daj się zwieść pokusie testowania na całej dostępnej historii – to pułapka, która może Cię kosztować realne straty. Zamiast tego, skup się na jakościowym okresie, który mirroruje współczesne realia, i zawsze testuj swoją strategię na niewidzianych przez nią danych. W końcu chcesz, aby działała w przyszłości, a nie tylko pięknie wyglądała w przeszłości, prawda? To podejście nie tylko minimalizuje overfitting, ale też buduje większą pewność w skuteczności systemu, co jest kluczowe dla długoterminowego sukcesu w tradingu. A teraz, w następnym rozdziale, podpowiemy Ci konkretne kroki, ile danych pobrać na start, aby uniknąć tych wszystkich pułapek!

Praktyczne rekomendacje: Od czego zacząć

No dobrze, skoro już wiemy, że więcej danych nie zawsze znaczy lepiej i że można przedobrzyć z tym historycznym wglądem, to pewnie zastanawiasz się: "OK, mądralo, ale to w końcu ILE mam tych danych pobrać, żeby zacząć i nie zrobić sobie krzywdy?". To świetne pytanie, a odpowiedź jest zaskakująco prosta. Dla ogromnej większości strategii, zwłaszcza tych, które dopiero testujesz, doskonałym punktem startowym jest okres od 2 do 4 lat historycznych notowań. Dlaczego akurat tyle? To nie magiczna liczba wyciągnięta z kapelusza. Chodzi o to, aby ten przedział czasowy był na tyle długi, by – przynajmniej teoretycznie – zawierał różne reżimy rynkowe. Mówiąc prościej: żeby znalazły się tam zarówno okresy hossy, jak i bessy, momenty wysokiej zmienności i te spokojniejsze, a także różne fazy cyklu gospodarczego. To absolutnie kluczowe dla rzetelnej walidacji systemu forex. Jeśli przetestujesz strategię tylko na danych z ostatniego roku, który był wyjątkowo byczy, to nic dziwnego, że wyniki będą fantastyczne. Ale co się stanie, gdy rynek się odwróci? Twoja strategia, nieprzygotowana na takie warunki, prawdopodobnie się posypie. Dlatego te 2-4 lata to taki dobry kompromis – daje szansę na uchwycenie różnych "nastrojów" rynku.

Ale jest jeszcze jeden, być może nawet ważniejszy, warunek: ilość transakcji. Możesz mieć nawet 10 lat danych, ale jeśli twoja strategia generuje na nich tylko 15 sygnałów, to te wyniki są kompletnie niemiarodajne. Statystyka nie będzie miała dość "materiału", żeby cokolwiek potwierdzić lub zaprzeczyć. Dlatego drugim filarem jest zapewnienie, że wybrany okres historyczny pozwala na wygenerowanie co najmniej 100, a najlepiej 200-300 transakcji. To dopiero daje pewną podstawę do analizy. Im więcej tych transakcji, tym bardziej możesz ufać statystykom, takim jak wskaźnik zyskowności (profit factor), oczekiwany zysk (expectancy) czy maksymalne drawdown. Pamiętaj, każda transakcja to pojedyncza opowieść, a ty potrzebujesz całej książki, a nie jednego rozdziału, by zrozumieć sens. To podejście jest fundamentalne dla poprawnej walidacji systemu forex, ponieważ pozwala ocenić strategię w różnych warunkach i na odpowiednio dużej próbce zdarzeń.

Dla początkującego tradera, który może czuć się nieco przytłoczony tymi wszystkimi parametrami, mam bardzo prosty flowchart, który pomoże ci określić twoje własne zapotrzebowanie na dane. Wyobraź to sobie jako serię prostych pytań, które zadajesz sobie w myślach: 1. Jaki jest podstawowy okres mojej strategii? (np. czy opiera się na dziennych czy godzinnych świecach?). 2. Czy moja strategia ma działać w określonych warunkach rynkowych (np. tylko podczas wysokiej zmienności)? 3. Jak często generuje sygnały? Odpowiedzi na te pytania naprowadzą cię na właściwy trop. Jeśli handlujesz na interwałach godzinnych i strategia generuje kilka sygnałów tygodniowo, 2 lata danych mogą dać ci te 100-200 transakcji. Jeśli jednak testujesz strategię skalpową na tickach, która generuje kilka sygnałów dziennie, to nawet jeden rok danych da ci tysiące transakcji – tutaj problemem może być już nie ilość, a jakość i dostępność tak szczegółowych danych historycznych. Chodzi o to, abyś nie działał na ślepo, tylko świadomie dobrał zakres danych do charakterystyki swojego systemu. To już jest wyższy level planowania walidacji systemu forex.

No i ostatnia kwestia: skąd w ogóle wziąć te dobre jakościowo dane? Bo przecież nie wszystkie źródła są sobie równe. Garbage in, garbage out – jak wrzucisz śmieciowe dane, to dostaniesz śmieciowe wyniki backtestu. Na szczęście jest kilka sprawdzonych miejsc. Dla par walutowych (Forex) wielu brokerów oferuje darmowe konta demo z dostępem do solidnych historycznych feedów – to dobre miejsce na start. Platformy takie jak MetaTrader często mają wbudowane narzędzia do pobierania historii. Innym, bardzo wiarygodnym źródłem są dedykowane serwisy danych, takie jak Dukascopy Bank czy TrueFX (oferują dane tickowe). Pamiętaj, aby zawsze sprawdzić, czy dane nie zawierają luk (brakujących świec), czy są wolne od nieprawidłowych notowań (outliers) i czy uwzględniają poprawki corporate actions (w przypadku akcji). Inwestycja czasu w znalezienie solidnego źródła to inwestycja w wiarygodność całego procesu walidacji systemu forex. Lepiej poświęcić na to kilka godzin na początku, niż potem tracić tygodnie na testowaniu strategii na błędnych danych, co skutkuje jedynie złudnym poczuciem bezpieczeństwa.

Ostatecznie, wybór ilości danych to trochę jak przyprawianie potrawy – trzeba znaleźć złoty środek. Zbyt mało, a danie będzie bez smaku i nieodżywcze (strategia nieprzetestowana na różnych warunkach). Zbyt dużo, a możesz ją całkowicie zepsuć (overfitting do historycznych anomalii, które nie mają szansy się powtórzyć). Te 2-4 lata dla strategii o średniej częstotliwości handlu to taka bezpieczna, sprawdzona baza startowa. Pamiętaj, że backtest to nie koniec procesu, a dopiero początek. Po nim przychodzi czas na forward testing (testowanie na żywych, ale niezaangażowanych realnymi pieniędzmi danych) i handel na małym rachunku. Traktuj swoją strategię jak żywy organizm, który musi ewoluować wraz z rynkiem, a nie jak wyryty w kamieniu zestaw niezmiennych reguł. Rzetelna walidacja systemu forex to proces ciągły, a nie jednorazowe wydarzenie. Wybór odpowiedniej ilości danych historycznych to po prostu postawienie solidnego fundamentu pod ten proces.